Elektriğin vücuda etkisi, akımın miktarına, gerilimin büyüklüğüne ve elektrik akımına maruz kalınan sürenin uzunluğuna bağlıdır. Elbette elektrik akımının insan vücudunda izlediği yol da çok önemlidir. Elektrik çarpması sonucu oluşan kazalar nelerdir?, Elektrik çarpmasının insan vücudundaki etkileri nelerdir? Bu etkilerin sonucunda oluşacak durumlarla nasıl başa çıkılabilir? Gelin bu yazımızda bunları öğrenelim ve daha dikkatli olalım…
Elektrik Çarpmasının İnsan Üzerindeki Etkileri
Elektriğin vücuda etkisi, akımın miktarına ve elektrik akımına maruz kalınan sürenin uzunluğuna bağlıdır. Çok yüksek akıma kapılan bir insan çok kısa süre hayatta kalabilir.
Vücuttan geçen elektriğin izlediği yol da büyük önem arz etmektedir!!!
Örneğin; Kalpten ya da beyinden geçen akım, parmaklardan geçen akımdan daha fazla hayatı tehdit eder. 100 wattlık ampulü yakmak için yaklaşık 10000 mAr (1 amp) akım gerekir. Burada bu akımın sadece bir kısmının etkilerinin olmasını bekleyebilirsiniz.
Amperaj(amper gücü) öldürür ya da yaralar fakat vücudun içine doğru akımı iten gerilim de çok önemlidir!!!
Elektrik çarpmasına maruz kalan kişide bir kas spazmı ortaya çıkabilir ve devrenin enerjisi kesilene kadar ya da bu kişi devreyle teması kesilene kadar devreye kilitlenebilir.
Göreceli olarak evlerde ve iş yerlerinde uzun süreli düşük gerilimli elektrik çarpmasına maruz kalmak ölümlü kazalara neden olmaktadır.
Elektrik çarpması sonucunda insan vücudundan geçen akımın etki süresinin önemi çok büyüktür. Ancak insandan insana büyük farklar tespit edilmiştir. Kalp üzerinden 0,3s’den daha uzun süre 80 mA mertebesinde akım geçerse kalp adalelerinin kasılması ve tehlikeli fibrilasyon başlar ve olay çoğu zaman ölümle sonuçlanır. Kalbin normal çalışma periyodu 750 ms’dir. Eğer akımın kalp üzerinde etki süresi 200 ms mertebesinde ise, bunun zararı yoktur. 750 ms’den daha uzun süre etki eden akımlar özellikle tehlikelidir.
Çok yüksek gerilimlerde akıma kapılan kişi genellikle hızlı bir şekilde püskürtülür. Bu kalp yetmezliği gibi iç hasarlara neden olduğu gibi, akımın vücutta girip çıktığı yerlerde çok kötü yüzey yanıklarına da sebep olur.
Şekil 1: Elektrik çarpmasının etkileri
►İlginizi Çekebilir:Elektrik Neden ve Ne Zaman Çarpar?
Elektrik Akımıyla Meydana Gelen Kazalar
Elektrik akımı ile meydana gelen kazalar, etki bakımından üç ana gruba ayrılabilirler:
1. Elektrik akımının doğrudan doğruya sinirler, adaleler ve kalbin çalışması üzerine etkisi
2. Elektrik akımının sebep olduğu ısınmanın yaptığı zararlar, mesela arkın sebep olduğu yanmalar.
3. İnsan için zararlı olmayan çok küçük akımlarda, korku sebebi ile mesela düşme, çarpma vb. gibi mekanik zararlar.
Bu etkilerden en önemlisi, elektrik akımının sinirler ve adaleler üzerine direkt etkisidir. Bunun belirtileri aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
1- Devreye Uygulanan Gerilim
2- Akım Şiddeti
3- İnsan Vücudunun direnci ve akımın izlediği yol
4- Etki Süresi
5- Etki alanı
6- Akım şeklinin ve frekansının etkisi
7- Akımın vücuttaki artış hızının etkisi
8- Dokunma Gerilimi
Elektrik Çarpmasının Vücut Üzerindeki Etkileri
Herhangi bir elektrik şokuna, çarpmasına maruz kalan kişinin aşağıdaki durumları gözden geçirilmelidir:
1- Göğüs kaslarının kasılması, nefes alma zorluğu ve bilinç kaybı
2- Solunum organlarındaki geçici felçten dolayı nefes almasındaki güçlük
3- Kalbin ritim bozukluğu(Ventrikülerfibrilasyonu)(çoğunlukla alt gerilimlerde).
4- Akımın (çoğunlukla yüksek gerilimlerde) vücuttaki giriş ve çıkıştaki doku yanmaları
5- Kas spazmı nedeniyle oluşan kırıklar
Şekil 2: Vücut üzerinde elektrik çarpmasının etkileri
Notlar:
► Tüm elektrik çarpması ve yanması kazalarına uğramış kişilere profesyonel ilk yardım ekibi tarafından standart ilk yardım uygulanmalıdır.
► Elektrik her zaman toprağa ulaşmak için en kolay yolu arar. Eğer enerjili kablolara ya da nesnelere dokunduğunuzda ve aynı anda toprağa temas ediyorsanız, elektrik çarpması sonucunda yaralanabilir hatta ölebilirsiniz.
► Elektrik çarpması sonucu mağdur olan kişiye herhangi bir müdahale, ilk yardım yapılmadan önce tehlikenin ortadan kaldırıldığına dikkat edilmelidir. Bazı durumlarda devre kendiliğinden devre dışı kalabilir ama bazen de bu mümkün olmaz.
İstemdışı Kas Tepkisi
İstemsiz kas tepkisi, bir elektrik devresiyle yanlışlıkla temas eden herhangi birinin üzerinde elektrik şokunun, çarpmasının bir etkisidir.
Eğer akım yeterince güçlü ise bu istemsiz kas tepkisi kasların ve kemiklerin ciddi zarar görmesine neden olacak kadar şiddetli olabilir. Elektrik şokuna, çarpmasına maruz kalarak zarar gören kişi bunun yanı sıra istemsiz kas tepkisinin de etkisiyle daha ciddi yaralanmalara da maruz kalabilir.
Elektrik Çarpması Sonucunda Oluşabilecek Durumlar ve Eylemler
Durum – 1: Kalp durması, Eğer kalbin kontrol merkezlerinde bir felç meydana gelirse, kalp hareket edemez hale gelir
Eylem – 1: Hemen kalp masajı (kardiyopulmoner resüsitasyon) yapılmaya başlanır.
Durum – 2: Kalp ritim bozukluğu(Ventriküler fibrilasyon), Bu duruma nispeten daha düşük gerilimler sebep olur. Kalp kasları ritmini kaybeder ve spazmlar meydana gelir.
Eylem – 2: Hemen kalp masajı (kardiyopulmoner resüsitasyon) yapılmaya başlanır.
Durum – 3: Solunum durması, Elektrik şokları genellikle nefes almanın durmasına sebep olur
Eylem – 3: Hemen suni solunuma başlanır ve kan dolaşımından emin olmak için nabız kontrol edilir. Eğer akciğerlere oksijen akışı suni solunum ile sağlanabilirse genellikle normal solunum tekrar başlayacaktır.
Durum – 4: Elektrik yanıkları, Vücuttan geçen akım ısı üretir ve ciltte yanıklara sebep olur. Eğer akım yeterince güçlü ise, vücut dokusunu tahrip eder ve şiddetli elektrik yanıkları meydana gelir. Elektrik yanıklarının dış görünüşü ciddi görünmeye bilir fakat genellikle çok derin yanıklardır ve geç iyileşirler.
Eylem – 4: Yanıklar için acil durum prosedürü uygulanır. Yanıklardaki enfeksiyonu önlemek için acil tıbbi yardım gereklidir ve giriş yanıklarının yanı sıra çıkış yanıkları için de elektrik çarpmasını maruz kalmış kişi incelenmelidir ve muayene edilmelidir.
Kaynak:
► Electrical Safety Handbook for Emergency Personnel – Energie NB Power / EEP
► Elektrik Tesislerinde Güvenlik ve Topraklama / Prof. Dr. Mustafa BAYRAM – İsa ILISU
► Elektrik Tesislerinde Güvenlik ve Topraklama / Prof. Dr. Mustafa BAYRAM – İsa ILISU
